Zasady ortograficzne

Rz piszemy, gdy w wyrazach wymienia się na r, np.:

rowerzysta - rower,
na komputerze - komputer,
dworzec - dworca.

Rz piszemy w zakończeniach wyrazów:

arz
erz
mierz
mistrz

np.:
bramkarz, pisarz,
harcerz, rycerz,
ciśnieniomierz, Sandomierz,
burmistrz, zegarmistrz.

Rz piszemy po spółgłoskach: b, p, d, t, g, k, ch, j, w, np.:

brzeg, brzoza,
przebój, sprzedawca,
drzewo, modrzew,
trzeba, patrzeć,
grzyb, pielgrzym,
chrzan, chrząszcz,
spojrzeć, ujrzeć,
wrzesień, wrzeciono.

Wyjątki:

wyrazy: bukszpan, gżegżółka, kształt, kszyk (nazwa ptaka), piegża (nazwa ptaka), pszczoła, Pszczyna, pszenica, pszenżyto,
w przymiotnikach zakończonych na: - szy, - ejszy, np.: lepszy, nowszy, najlepszy, najnowszy, ładniejszy, mocniejszy, najładniejszy, najmocniejszy.

Ż piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: g, dz, h, z, ź, s

np.:
książka - księga,
wstążka - wstęga,

mosiężny - mosiądz,
pieniążek - pieniądz,

drużyna - druh,
watażka - wataha,

każę (coś zrobić) - kazać,
mażę (po czymś) - mazać,

przerażenie - przerazić,
zamrażać - mroźny, mróz,

bliżej - blisko,
niżej - nisko.

Ż piszemy w wyrazach zakończonych na: - aż, - eż

np.:
pejzaż, witraż, młodzież, odzież.

Ż piszemy po literach: l, ł, r, n,

np.:

lżej, ulżyć,
małże, małżeństwo,
rżysko, rżenie,
rewanż, oranżada.

U piszemy w zakończeniach rzeczowników:

un
unek
uchna
uszka
uszek
uch
us
usia

zwiastun, podaruek, córuchna, staruszka, łańcuszek, maluch, raptus, mamusia.

U piszemy w czasownikach zakończonych na:

uj
ujesz
uje

np.: maluję, malujesz, maluje, wędruję, wędrujesz, wędruje.

U piszemy w czasownikach typu: czuć, kuć, kłuć, pruć, snuć, np.: czuje, kuję, kłuję pruję, snuję.

Ó piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: o, e, a

np.:

stół - stoły
wiózł - wiozę
trójka - troje

przyjaciółka - przyjaciel
niósł - niesie
siódmy - siedem

skrót - skracać
mówić - mawiać
powtórzyć - powtarzać

Ó piszemy w wyrazach zakończonych na: - ów, np.:

Julianów
Tarłów
Opatów
z lasów
chłopców

Ó piszemy w wyrazach zakończonych na: - ówka, np.:

łamigłówka
pocztówka
złotówka

Wyjątki: skuwka, wsuwka, zasuwka.

Ó piszemy w wyrazach zakończonych na: - ówna, np.:

Nowakówna
Kucówna

Ó piszemy na początku wyrazów: ósemka, ósmy, ów, ówczesny, ówcześnie,ówdzie.

Ch piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: sz

np.:

mucha - muszka,
wydmuchać - wydmuszka,
trochę - troszkę,

Ch piszemy po literze s np.: schab, schody, wschód.

Ch piszemy na końcu wyrazów, np.: na drogach, orzech, zuch.

Wyjątki: druh, Boh (nazwa rzeki).

H piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: g, ż, z, dz,

np.:

wahać się - waga,
druh - drużyna,
błahy - błazen

Wielką literą piszemy:

imiona i nazwiska ludzi, np.: Jan Nowak, Adam Kowalski,
imiona własne zwierząt i drzew, np.: Burek, Mruczek, Bartek (nazwa dębu w Zagnańsku), Lech, Czech, Rus i Edward (nazwy dębów rosnących w Rogalińskim Parku Krajobrazowym),
imiona własne bogów i postaci mitologicznych, np.: Chrystus, Allach (Allah), Hera, Posejdon, Pegaz,
jednowyrazowe i wielowyrazowe przydomki, pseudonimy, przezwiska, np.: Chrobry, Wielki, Bolesław Prus, Litwos, Chudy,
ale: jeśli przydomek jest wyrażeniem przyimkowym, to występujące w nim rzeczowniki piszemy wielką literą, a przyimek małą, np.: Biernat z Lublina, Jan z Głogowa, Matka Teresa z Kalkuty,
imiona własne ludzi użyte w znaczeniu przenośnym, czyli nazwisko autora użyte w znaczeniu jego dzieła, np.: Przeczytałem Mickiewicza. Słuchałem Krawczyka i Rubika.
nazwy mieszkańców kontynentów, krajów, starożytnych państw, np.: Europejczyk, Australijczyk, Polka, Meksykanin, Węgierka, Fenicjanin, Rzymianin,
ale: polka (nazwa tańca), meksykanin (mieszkaniec miasta), węgierka (nazwa drzewa i jego owocu), rzymianin (mieszkaniec miasta),
nazwy członków narodów, ras i szczepów, np.: Arab (członek narodu), Słowianin, Żyd (członek narodu), Szwed, Murzyn (człowiek rasy czarnej), Metys (Indianin z domieszką krwi białej), Papuas,
ale: arab (koń pochodzący z Półwyspu Arabskiego o maści gniadej lub karej), żyd (wyznawca judaizmu), murzyn (ktoś opalony lub wykonywujący za kogoś pracę), metys (zwierzę, mieszaniec),
nazwy mieszkańców terenów geograficznych, np. regionów, prowincji, krain, wysp: Warmiak, Kaszub lub Kaszuba, Katalonka, Krakowiak (mieszkaniec Krakowskiego), Kujawiak, Kreteńczyk, Balearczyk,
ale: krakowiak (nazwa tańca), kujawiak (nazwa tańca),
nazwy dynastii, np.: Piastowie, Jagiellonowie, Romanowie, Habsburgowie,
przymiotniki dzierżawcze (odnoszące się do właściciela, autora, twórcy) utworzone od imion własnych, np.: Pałac Kazimierzowski, styl Sienkiewiczowski, styl Rembrandtowski, wiersz Różewiczowski,
nazwy świąt i dni świątecznych, np.: Nowy Rok, Dzień Bezpiecznego Internetu, Popielec, Wielkanoc, Wielki Tydzień, Święto Pracy, 3 Maja, Dzień Matki, Międzynarodowy Dzień Dziecka, Boże Ciało, Dzień Ojca, Zielone Świątki, Zaduszki, Wszystkich Świętych, Święto Niepodległości, Wigilia, Boże Narodzenie, Pascha lub Pesach, ale: niedziela wielkanocna, środa popielcowa, pascha (potrawa),
nazwy imprez międzynarodowych lub krajowych, np.: Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich, Dzień Ziemi, Światowy Dzień Młodzieży,
ale: przyimki występujące wewnątrz tych nazw piszemy małą literą: Dzień bez Samochodu,
tytuły czasopism, nazwy wydawnictw seryjnych, np.: "Miś", "Świerszczyk", "Gazeta Wyborcza", "Polityka", "Biblioteka Arcydzieł Literatury Polskiej",
ale: spójniki i przyimki występujące wewnątrz tych tytułów piszemy małą literą, np.: "Kobieta i Życie", "Literatura na Świecie",
ale: w tytułach, które nie odmieniają się, wielką literą piszemy tylko pierwszy wyraz, np.: "Mówią wieki", "Dookoła świata", "Żyjmy dłużej",
w podtytułach czasopism oraz w tytułach jednorazowych dodatków do pism wielką literą piszemy tylko człon pierwszy, pozostałe człony - małą literą, np.: "Tele Tydzień. Popularny magazyn telewizyjny", "Tele Świat. Magazyn telewizyjny",
w tytułach jednorazowych dodatków, które są okazjonalne, nie mają numeracji, a jego wydania łączą się z jakimś wydarzeniem, a nie konkretnym terminem, wielką literą piszemy tylko człon pierwszy, pozostałe człony - małą literą np.: "Książeczka pierwszej pomocy" (dodatek do "Polityki"),
ale: stały dodatek, który ma własną numerację, ukazuje się regularnie, piszemy wielkimi literami, np.: "Niezbędnik Inteligenta" (dodatek tygodnika "Polityka") oraz "Kujon Polski" czy "Duży Format" (dodatki "Gazety Wyborczej"),
pierwszy wyraz w tytułach książek, utworów muzycznych, artykułów, dzieł sztuki, zabytków językowych, deklaracji, np.: "Nasza mama czarodziejka" (autor: Wanda Chotomska) "Podwieczorek u Mini i Maxa" (autor: Grzegorz Kazdepke), "Przepraszam, smoku (ballada o uprzejmym rycerzu)" (autor: Wiera Badalska), "W pustyni i w puszczy" (autor: Henryk Sienkiewicz), "Mały słownik języka polskiego", "Słownik ortograficzny języka polskiego", "Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN", "Obrazkowy słownik angielsko - polski", "Krakowiak fantastyczny" (kompozytor: Ignacy Jan Paderewski), "Jan Kochanowski z Urszulą" (obraz Jana Matejki), "Zawieszenie dzwonu Zygmunta" (obraz Jana Matejki), "Bitwa pod Grunwaldem" (obraz Jana Matejki), "Krajobraz o zmierzchu" (obraz Jana Stanisławskiego), "Planty krakowskie" (obraz Jana Stanisławskiego), "Szpica wieży Kościoła Najświętszej Marii Panny w Krakowie" (obraz Jana Stanisławskiego), "Ołtarz mariacki" (rzeźba Wita Stwosza), "Mały powstaniec" (pomnik Jerzego Jarnuszkiewicza), "Psałterz floriański", "Deklaracja praw dziecka",
ale: wszystkie wyrazy w tytułach ksiąg biblijnych pisze się wielką literą, np.: "Dzieje Apostolskie",
nazwy krojów czcionek drukarskich, np.: Calibri, Tahoma, Times New Roman,
nazwy języków programowania, programów i systemów komputerowych, np.: Pascal, Unix lub UNIX, Windows, Word,
nazwy witryn i portali internetowych piszemy wielką literą, z wyjątkiem spójników i przyimków, występujących wewnątrz tych nazw,
nazwy gwiazd i ich mieszkańców, planet, konstalacji, np.: Droga Mleczna, Wielki Wóz, Złota Ryba, Mars, Marsjanin, Marsjanka, Pluton,
ale: wyrazy: Ziemia, Księżyc, Galaktyka tylko w znaczeniu astrologicznym piszemy wielką literą,
wyrazy kosmos oraz wszechświat możemy w liczbie pojedynczej zapisywać małą lub wielką literą: kosmos lub Kosmos, wszechświat lub Wszechświat; w liczbie mnogiej oba słowa zapisujemy małą literą: kosmosy, wszechświaty,
nazwy geograficzne, czyli nazwy kontynentów, części świata, krajów, starożytnych państw, regionów, prowincji, stanów, miast, wsi, dzielnic i osiedli, np.: Europa, Ameryka Łacińska, Japonia (= Kraj Kwitnącej Wiśni), Kanada (= Kraj Klonowego Liścia), Rzeczpospolita Polska, Rzym, Warmia, Ontario (prowincja w Kanadzie), Dakota Południowa, Charleston, Warszawa, Zalesie, Mokotów,
ale: kanada (obfitość czegoś), charleston (taniec),
inne nazwy geograficzne, czyli nazwy np.: oceanów, mórz, jezior, rzek, nizin, wyżyn, gór, pustyń, puszcz, kanałów, wysp, półwyspów oraz nazwy geograficzno - kulturowe, np.: Ocean Atlantycki, Pacyfik, Morze Bałtyckie, Bałtyk, Morze Norweskie, Gopło, Wisła, Wieprz, Nizina Mazowiecka, Nizina Śląska, Wyżyna Krakowsko - Częstochowska, Wyżyna Śląska, Góry Świętokrzyskie, Sudety, Bałkany (pasmo górskie), Rysy, Sahara, Wielka Pustynia Piaszczysta, Puszcza Goleniowska, Puszcza Kampinowska, Kanał Augustowski, Kanał Panamski, Uznam, Grenlandia, Archipelag Galapagos, Półwysep Indochiński, Wyspy Japońskie, Bliski Wschód,
ale: wieprz (zwierzę), jawa (motocykl marki Jawa),
ale: jeśli nazwa geograficzna składa się z dwóch wyrazów i gdy drugi wyraz jest rzeczownikiem w mianowniku nieodmieniającym się, to wtedy pierwszy człon (wyraz pospolity) piszemy małą literą, a drugi wielką, np.: morze Marmara, jezioro Śniardwy, pustynia Kalahari, wyspa Bali, półwysep Hel,
przymiotniki: południowy, północny, wschodni, zachodni, dolny, górny, mały, nowy, stary, wielki wchodzące w skład nazwy geograficznych, np.: Ameryka Południowa, Morze Północne, Przylądek Północny, Morze Wschodniosyberyjskie, Zachodni Brzeg Jordanu, Zachodnia Pustynia, Dolna Saksonia, Dolny Śląsk, Górny Śląsk, Górny Zair, Mała Panew, Małe Wyspy Sundajskie, Nowy Sącz, Nowy Targ, Stara Zagora, Stary Sącz, Wielki Kanion Kolorado, Wielkie Rowy Afrykańskie,
jednowyrazowe i wielowyrazowe nazwy ulic, parków, rynków, budowli, zabytków, obiektów sportowych, np.: Krakowskie Przedmieście, Planty (park w Krakowie), Łazienki Królewskie, Tatrzański Park Narodowy, Rynek, Barbakan, Belweder, Pałac Kultury i Nauki (skrót: PKiN), Pałac Namiestnikowski, Zamek Królewski, Zamek Książąt Pomorskich, Sukiennice, Wieża Eiffla, Wielki Mur Chiński, Spodek, Stadion Śląski, Stadion Dziesięciolecia, Stadion Narodowy,
ale: jeśli stojący na początku nazwy wielowyrazowej wyraz, np.: ulica, aleja, plac, park, kopiec, klasztor, kościół, pałac, willa, most, pomnik, cmentarz jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), to piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy - wielką literą: ulica (skrót: ul.) Kwiatowa, aleja Stanów Zjednoczonych, plac (skrót: pl.) Konstytucji, plac Na Rozdrożu, park Ujazdowski, kopiec Tadeusza Kościuszki, klasztor Franciszkanów, kościół św. Mikołaja, kościół Na Skałce, kościół ss. Wizytek, pałac Krasińskich, pałac Łazienkowski, pałac Na Wodzie, willa Atma, most Siekierkowski, pomnik Fryderyka Szopena, cmentarz Rakowicki,
ale: jeśli w nazwie wyraz aleja występuje w liczbie mnogiej, to piszemy go wielką literą, np.: Aleje Jerozolimskie, Aleje Ujazdowskie,
ale: spójniki i przyimki występujące wewnątrz tych nazw piszemy wielką literą, np.: ulica Żwirki i Wigury, plac Cudu nad Wisłą, kościół Świętych Piotra i Pawła,
nazwy urzędów, władz, instytucji, szkół, np.: Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Rady Ministrów, Uniwersytet Jagielloński,
ale: spójniki, przyimki i skróty w tych nazwach piszemy małą literą, np.: Prezydent m.st. Warszawy, Szkoła Podstawowa nr 8 im. Jana Kochanowskiego,
nazwy orderów i odznaczeń, np.: Order Orła Białego, Order św. Stanisława, Order Uśmiechu, Virtuti Militari, Krzyż Walecznych, Warszawski Krzyż Powstańczy, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
jednowyrazowe i wielowyrazowe nazwy nagród, np.: Oscar, Nobel, Nagroda Nobla, Wiktor,
ale: jeśli w skład nazwy nagrody wchodzą spójniki lub skrót: im., to piszemy je małą literą, np.: Nagroda im. Stefana Kisielewskiego,
ale: jeśli przed nazwą nagrody znajduje się wyraz pospolity nagroda, to piszemy go małą literą, np.: nagroda Złote Lwy Gdańskie, nagroda Złota Palma,
nazwy firm, marek i typów wyrobów przemysłowych, np.: Jawa (marka motocykli), Pollena (marka towarów i firma), Polonez (marka samochodu), Pepsi - Cola (marka i firma), Kodak (marka i firma), Lublin (marka ciężarówek),
ale: małą literą piszemy: jawa (motocykl marki Jawa), pollena (wyrób marki Pollena), polonez (samochód marki Polonez; utwór muzyczny, nazwa tańca), pepsi - cola (napój), kodak (produkt firmy Kodak), lublin (ciężarówka marki Lublin),
skrótowce literowe i głoskowe, np.: PAL (Polska Akademia Literatury), PAN (Polska Akademia Nauk), PTK (Polska Telefonia Komórkowa; Polska Telewizja Kablowa), PTTK (Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze), PWN (Państwowe Wydawnictwo Naukowe), PWST (Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Krakowie lub w Warszawie),
ale: w niektórych rodzajach skrótowców zależy to od przyjętego zwyczaju, np.: GASPOL, Cepelia lub CPLiA (Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego), Hortex lub HORTEX, Pekaes lub PKS (Polska Komunikacja Samochodowa), Pagart lub PAGART (Polska Agencja Artystyczna), Paged lub PAGED (Polska Agencja Eksportu Drewna), Pafawag (Państwowa Fabryka Wagonów),
ale: jeśli skrótowiec zawiera litery oznaczające przyimek lub spójnik, to piszemy je małą literą, np.: WSiP (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne), MSWiA (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji), MPiK (Klub Międzynarodowej Prasy i Książki),
ale: jeśli wewnątrz skrótowca występują inne litery oznaczające głoski wewnątrzwyrazowe, piszemy je także małą literą, np.: PZmot (Polski Związek Motorowy),
ale: jeśli w skrótowcu występuje dwuznak ch, to c piszemy wielką literą, a h - małą, np.: BCh (Bataliony Chłopskie),
symbole nazw pierwiastków chemicznych, np. O (tlen), H (wodór), C (węgiel), Zn (cynk), Fe (żelazo), Cu (miedź),
skróty tytułów Starego i Nowego Testamentu, czyli: ST, NT.

Małą literą piszemy:

nazwy dni tygodnia, np.: czwartek, piątek, sobota,
ale: Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota, Wielki Tydzień,
nazwy miesięcy, np.: styczeń, luty,
nazwy okresów kalendarzowych, np.: kwartał, półrocze, rok, wiek, adwent, karnawał, post,
nazwy wydarzeń lub aktów dziejowych, np.: bitwa grunwaldzka, bitwa pod Grunwaldem, pokój toruński, powstanie styczniowe, druga wojna światowa, obrady okrągłego stołu,
ale: Bitwa Warszawska, Czerwiec lub Czerwiec�56, Marzec lub Marzec�68, Grudzień lub Grudzień�70,
nazwy obrzędów, zabaw i zwyczajów, np.: katarzynki, andrzejki, mikołajki, dyngus, dożynki, gaik,
nazwy gatunków literackich, utworów muzycznych, programów radiowych i telewizyjnych, np.: nowela, powieść, dramat, symfonia, etiuda, słuchowisko,
nazwy tańców, np.: polonez, krakowiak, oberek, polka, walc,
nazwy różnego rodzaju wytworów przemysłowych, np.: fiat, ursus (traktor), pierniki toruńskie, raczki (cukierki),
nazwy jednostek monetarnych, np.: złoty, grosz, dolar, euro, lir, rubel, funt, peso, gwinea,
potocznie używane jednoczłonowe nazwy roślin, np.: malinówka, czereśnia, aster, tulipan, cukinia, pomidor,
ale: w terminach specjalistycznych piszemy najczęściej polską nazwę gatunkową wielką literą, np.: Tulipan turkiestański lub tulipan turkiestański, Begonia Englera lub begonia Englera, Narcyzy Actaea,
ale: w nazwach roślin uprawnych podaje się trzeci wyraz, który jest nazwą jej odmiany, pisze się go zwykle wielką literą i w cudzysłowie, np.: Jałowiec chiński „Plumosa Aurea” lub jałowiec chiński „Plumosa Aurea”, Jałowiec pospolity „Anna Maria” lub jałowiec pospolity „Anna Maria”, Świerk kłujący „Glauca” lub świerk kłujący „Glauca”, Żywotnik zachodni „Hoveyi” lub żywotnik zachodni „Hoveyi”, Cyprysik groszkowy „Boulevard” lub cyprysik groszkowy „Boulevard”, Choinka kanadyjska „Pendula” lub choinka kanadyjska „Pendula”, Cis pospolity „Elegantissima” lub cis pospolity „Elegantissima”, Tulipan pełny „Bonanza” lub tulipan pełny „Bonanza”, Tulipan papuzi „Flaming Parrot” lub tulipan papuzi „Flaming Parrot”, Róże krzaczaste „Tourbillon” lub róże krzaczaste „Tourbillon”,
ale: czasem w nazwach roślin uprawnych pomija się nazwę rodzajową, np.: ziemniak „Dar”,
nazwy urzędów, władz instytucji, organizacji, zakładów używane w znaczeniu nazw pospolitych, np.: Byłem w urzędzie. Wziąłem kredyt w banku. Wpłaciłem pieniądze na konto fundacji. W zakładzie pracujemy na dwie zmiany;
nazwy senat, sejm, izba ustawodawcza, jeśli używane są w znaczeniu pospolitym, np.: Parlament składa się z sejmu i senatu. Sejm to jedna z izb ustawodawczych;
tytuły naukowe i zawodowe, np.: magister, inżynier, profesor,
nazwy godności, np.: dyrektor, prezes, minister, premier, marszałek, prezydent, król, książę, kapitan, rektor,
nazwy żołnierzy z różnych rodzajów wojska: ułan, saper, piechur, kawalerzysta, pancerniak,
nazwy członków bractw, zgromadzeń zakonnych, np.: jezuita, klaryska, karmelitka bosa, dominikanin, franciszkanin,
ale: Krzyżak � członek zakonu i obywatel państwa krzyżackiego,
nazwy członków społeczności wyznaniowych: chrześcijanin, katolik, mahometanin, ewangelik, żyd, buddysta,
ale: Żyd (członek narodu),
niejednostkowe nazwy istot mitologicznych, istot będących wytworem fantazji lub przedmiotem wierzeń religijnych, np.: syrenki, rusałki, anioły, diabły, fauny, krasnoludki, mapety,
nazwy mieszkańców miast, osiedli i wsi, np.: berlińczyk, berlinianka, białostoczanin, białostoczanka, gdańszczanin, gdańszczanka, gorzowianin (mieszkaniec Gorzowa Śląskiego, Gorzowa Wielkopolskiego), gorzowianka, jeleniogórzanin (mieszkaniec Jeleniej Góry), jeleniogórzanka, kaliszanin, kaliszanka, krasnostawianin (mieszkaniec Krasnegostawu), krasnostawianka, lizbończyk, lizbonka, londyńczyk, londynka, łodzianin, łodzianka, łomżanin, łomżynianka, moskwianin, moskwianka, nowosądeczanin, nowosądeczanka, olsztynczanin (mieszkaniec Olsztynka), olsztynczanka, paryżanin, paryżanka, poznanianin (mieszkaniec Poznania), poznanianka, rzeszowianin, rzeszowianka, ryżanin (mieszkaniec Rygi), ryżanka, sopocianin (mieszaniec Sopotu), sopocianka, warszawianin, warszawianka, tarnogórzanin, tarnogórzanka, torunianin, torunianka, trzebinianin (mieszkaniec Trzebini), trzebinianka, wilnianin, wilnianka, wrocławianin, wrocławianka, zakopianin, zakopianka (mieszkanka Zakopanego), zamościanin, zamościanka,
ale: Białostoczanin (mieszkaniec Białostocczyzny), Białostoczanka (mieszkanka Białostocczyzny), Poznanianin (mieszkaniec Poznańskiego), Poznanianka (mieszkanka Poznańskiego), Rzeszowianin (mieszkaniec Rzeszowskiego), Rzeszowianka (mieszkanka Rzeszowskiego), �Warszawianka� (pieśń), zakopianka (ta sama pisownia, inne znaczenie; szosa z Krakowa do Zakopanego),
nazwy stron świata, np.: północ, południe, wschód, zachód, północny � wschód, południowy � wschód,
pojęcia i terminy geograficzne, np. biegun południowy, koło podbiegunowe, południk, równik, szerokość geograficzna,
nazwy okręgów administracyjnych wyodrębnionych w strukturach kościelnych i państwowych, np.: archidiecezja gnieźnieńska, diecezja poznańska, województwo śląskie, gmina mazowiecka, ziemia łęczycka,
przymiotniki utworzone od nazw kontynentów, krajów, miejscowości, narodów, plemion, niebędące nazwami geograficznymi, np.: kultura europejska, sery szwajcarskie, języki słowiańskie, porcelana ćmielowska, fajans wrocławski.