Charakterystyka
Charakterystyka to opis wyglądu zewnętrznego postaci wraz z jej charakterystycznymi cechami osobowości, zainteresowaniami, naszym stosunkiem do niej. Kiedy będziecie pisać charakterystykę, pamiętajcie, żeby zwrócić uwagę na następujące elementy:
- wygląd zewnętrzny,
- usposobienie,
- charakter,
- intelekt i uzdolnienia,
- osobowość.
Usposobienie, czyli to, jak bohater się zachowuje, jaki jest z natury. Usposobienie może być łagodne, pogodne, wesołe albo gwałtowne, kłótliwe. Usposobienie jest tym, co prezentujemy na zewnątrz, w stosunku do innych ludzi, a charakter to nasze wnętrze.
Charakter, czyli to, jakim się jest "w środku", inaczej - wszystkie wewnętrzne cechy bohatera.
Intelekt i uzdolnienia to umiejętności bohatera.
Osobowość to inaczej indywidualność człowieka, to, czym wyróżnia się z tłumu. O osobowości mówimy wtedy, kiedy opisujemy człowieka wyjątkowego, nietypowego, nieprzeciętnego, różniącego się od innych.
Charakterystyka jest połączeniem dwóch form wypowiedzi - opisu i opowiadania. Natomiast, gdy zastanawiamy się, czy dany bohater postąpił słusznie czy nie, czy miał rację, czy nie, to przypomina sąd nad postacią. Taki sposób rozumowania przywodzi na myśl rozprawkę.
Charakterystyka zawiera ocenę bohatera, są w niej elementy krytyki - musicie ocenić jego postępowanie w miarę obiektywnie, czyli zdystansować się w stosunku do opisywanej postaci.
Charakteryzować można osobę znaną, bohatera literackiego, grupę społeczną, środowisko. Charakterystyka może być statyczna, dynamiczna, całościowa lub częściowa oraz porównawcza.<
Do charakterystyki należy przygotować słownictwo, którego chcemy użyć przy określaniu wyglądu, intelektu , emocji, usposobienia, sposobu mówienia, zachowania się w różnych sytuacjach i postawy wobec świata. Trzeba przemyśleć argumenty wskazujące na przyczynę takiego a nie innego zachowania się bohatera.
Posługując się zebranym materiałem przystępujemy do pisania charakterystyki. Zwykle zaczynamy ją od opisu postaci, bowiem wygląd człowieka również go charakteryzuje.
Charakterystyka statyczna zawiera cechy stałe, wskazujące na niezmienny charakter (pozytywny lub negatywny). Charakteryzowana osoba jest jakby modelem określonego typu człowieka, jakiego chcielibyśmy mieć jako wzór do naśladowania lub potępienia. Może to być charakterystyka całościowa albo częściowa, która podkreśla tylko jakiś fragment osobowości, coś wyróżniającego postać spośród innych.
Charakterystyka całościowa zawiera jak największą ilość znaczących cech charakteru, umysłu, zachowań, dużo konkretów, a także autorską ocenę postaci. Ale nie może być rejestrem cech, tylko najistotniejszymi informacjami, charakteryzującymi człowieka. Przykładem może być Kubuś Puchatek.
Charakterystyka dynamiczna ujmuje cechy bohatera w rozwoju. Człowiek zmienia się w zależności od przeżyć, zdarzeń, albo w wyniku zdobywanych doświadczeń życiowych. Jacek Soplica jest taką postacią. Zmienił swoje życie - z zawadiaki stał się księdzem Robakiem.
Charakterystyka porównawcza jest trudniejsza. Trzeba zestawić dwie lub więcej postaci, pokazać podobieństwa i różnice. Przy tym trzeba zwrócić uwagę na postawę obu postaci wobec jakiegoś problemu. Tu można zastosować dwie drogi - najpierw kontrastowo scharakteryzować jedną osobę, potem drugą, a na końcu porównać, wyciągnąć wnioski. Albo dać charakterystykę równoległą, zwracać uwagę na wybrane cechy, odnoszące się do jakiegoś ważnego problemu. Różnica między postaciami sama się wyłoni, a końcowy wywód będzie podsumowaniem, wyciągnięciem wniosku. Cześnik i Rejent - bohaterowie "Zemsty" to dobry przykład.
Charakterystyka środowiska również wymaga zebrania materiału, który określi tylko tę grupę społeczną, stanowiącą kontrast z resztą społeczeństwa. Przykład: szlachta zaściankowa w "Panu Tadeuszu".
Słownictwo charakteryzujące człowieka:
szczęśliwy, szczodry, szlachetny, dzielny, dumny, dowcipny, dojrzały, dobry, dobroduszny, dokładny, czuły, delikatny chamski, chciwy, cyniczny chytry, waleczny utalentowany, ufny, ubogi, troskliwy, sentymentalny ,psotny, sumienny, rycerski, rzetelny, ambitny, atrakcyjny, bezduszny, chełpliwy, pojętny, słaby, rozmowny, rozrzutny, rozsądny, słaby, próżny, przedsiębiorczy arogant kłótnik, chytrus, chwat, pracuś, skąpiradło, sobek, wesołek, ważniak, włóczykij, samolub, odludek, śpioch, sknera, mięczak, naiwniak, flegmatyk, bystrzak, geniusz, elegant, chojrak, odważniak, przylepa, idealista, cwaniak, skarżypyta, uparciuch, wygodnicki, zapaleniec, poczciwiec, wiercipięta, gaduła, brzydal, piękniś, czaruś, psotnik, zuch społecznik, spryciarz, pyszałek, leń, rycerz itp.