Opis
Opis to informacja o wyglądzie przedmiotu, postaci, wnętrza, sytuacji, zjawiska, przeżyć i krajobrazu. Służy on także do prezentacji dzieła sztuki, do wyrażania przeżyć lub jako argument w udowodnieniu wysuniętej tezy. Opis może być samodzielną wypowiedzią lub jej elementem, np. opis postaci w charakterystyce bohatera literackiego.
Aby dokonać opisu należy dokładnie obejrzeć opisywany obiekt, zebrać jak najwięcej wyrazów i zwrotów, które określają kształt, tło, przestrzeń, wielkość, barwę itp. Trzeba zwrócić uwagę na szczególne cechy, które czynią ten obiekt niepowtarzalnym, innym od pozostałych. Następnie ułożyć plan pracy, przemyśleć w jakiej kolejności będziemy wymieniać cechy obiektu. Przy tym warto pomyśleć, które cechy można porównać do czegoś innego. Porównania dodają uroku i wyrazistości naszym wypowiedziom, np. usta jak korale, zęby jak perły, brwi jak skrzydła jaskółki.
Taki plan to, właściwie, początek tekstu ciągłego. Parokrotnie go czytamy, rozszerzamy szczegółowymi danymi i nanosimy poprawki. Przed przepisaniem na czysto analizujemy go krytycznie. Kiedy jesteśmy pewni, że wszystko w porządku - przepisujemy.Opisy dzielimy ze względu na to, co opisują. Wyróżniamy następujące rodzaje:
- opis przedmiotu (rower, nowa ubranie),
- opis wnętrza (twój pokój),
- opis krajobrazu, zjawiska (widok z okna, burza),
- poetycki opis przyrody,
- opis miejsca,
- opis postaci,
- opis sytuacji,
- opis obrazu, zdjęcia,
- opis przeżycia wewnętrznego.
Opis przedmiotu
Przedmiot można pokazać z większej odległości, wówczas opisać go w całości, albo skupić się na jakimś szczególe i to opisać. Inaczej opisujemy rower i samochód, a jeszcze inaczej zdjęcie z wakacji czy nowe spodnie. Opisując przedmiot, zwracajcie uwagę na jego wielkość, kształt, kolor, z czego jest wykonany.Opis wnętrza
Gdy opisujemy pokój, najlepiej opisać poszczególne przedmioty (meble, sprzęty), które się w nim znajdują. Ponieważ w pokoju może być bardzo dużo przedmiotów, łatwo się pogubić. Aby opis nie był przez to chaotyczny, warto przedstawiać pomieszczenie od strony prawej do lewej albo odwrotnie.Opis pokoju
Ustalamy plan - kolejność opisywanych przedmiotów. Będziemy jak kamera, która "widzi" wszystko po kolei: drzwi (jakie?), pokój (wielkość, wysokość, kolor ścian), okna (jakie?), firanki, zasłony (jakie?, jak upięte?). A potem idziemy dokoła pokoju i w ustalonym porządku od prawej do lewej ściany opisujemy meble (kolor, wielkość, rozmieszczenie i ich przeznaczenie); następnie opisujemy ozdoby - dywany, obrazy, kwiaty, lampy, żyrandole itp.
Opis może być "suchy", neutralny, a można do rzeczowników dodawać określenia, wskazujące jakie wrażenie wywołuje pokój i każdy przedmiot, który tam się znajduje, np.: pokój - miły, jasny, słoneczny, przytulny, zimny, ciemny, ponury, mały, prawdziwa klitka; tworzy klimat, wywołuje nastrój, miły dla oka; na biurku (jakim?) równo poukładane..., stolik stary, cenny, piękny; zegar - istne dzieło sztuki itp.
Kolory mogą harmonizować z ..., mogą być dobrane dobrze, źle, a jeden może być: dominujący, krzykliwy, wyblakły, pastelowy, stonowany, rdzawy, zgniłozielony, groszkowy, lazurowy, słomkowy, szmaragdowy, purpurowy, szafranowy, szafirowy, różowy, khaki, ochra, karminowy, błękitny, indygo, rudy, turkusowy, oliwkowy, żółty itp.
Opis krajobrazu
Opis krajobrazu zawiera w sobie element poetyckości. Opisujemy w nim jakąś okolicę, odtwarzamy pejzaż, zwracamy uwagę na nastrój panujący w opisywanym miejscu, jego urok. Gdy chcemy opisać krajobraz, najlepiej wyobrazić sobie, że stoimy przed jakimś pięknie namalowanym pejzażem i zastanawiamy się nad jego kolorami, jaka pora roku i dnia jest na nim. Czy na obrazie są góry, morze czy jezioro, jakie barwy ma niebo.Przykład:
Zieleń, zieleń, coraz więcej zieleni i przestrzeni. Przetaczamy się ze wzgórza na wzgórze, z każdego widać niezmierzone obszary falującego terenu. Po bokach ciemnoczerwone miasteczka, powiązane szarymi sznurami dróg, przy szosie topole, wiązy, drzewa owocowe. W górze wysokie obłoki przewracane przez wiatr. Ogromna rzeźba ziemi, ogromny teatr nieba.
(Kazimierz Wierzyński, Przejazdem w Nancy)
Poetycki opis przyrody
Poetycki opis przyrody jest inny niż opisy stosowane w epice. Mistrzem poetyckich opisów przyrody był Adam Mickiewicz. Bogaty w opisy przyrody jest "Pan Tadeusz". Odnajdź następujące fragmenty tekstu:- księga I: wers 186-198 (opis zachodzącego słońca),
- księga II: wers 27-38 (opis wschodu słońca),
- księga VI: wers 1-24 (opis świtu),
- księga X: wers 1-43 (opis przyrody przed burzą),
- księga X: wers 896-902 (opis poranka),
- księga XII: wers 843-855 (opis wieczoru).
Wiele osób czytając książki pomija opisy przyrody, bo wydają im się nudne. Zobacz, jak wiele się dzieje w sonecie Mickiewicza ze zbioru Sonety krymskie.
Góra Kikineis
Mirza
Spojrzyj w przepaść - niebiosa leżące na dole
to jest morze; - śród fali zda się, że ptak-góra,
piorunem zastrzelony, swe masztowe pióra
roztoczył kręgiem szerszym niż tęczy półkole
i wyspą śniegu nakrył błękitne wód pole.
Ta wyspa żeglująca w otchłani - to chmura!
Z jej piersi na pół świata spada noc ponura;
czy widzisz płomienistą wstążkę na jej czole?
To jest piorun! - Lecz stójmy, otchłanie pod nogą,
musim wąwóz przesadzić w całym konia pędzie;
ja skoczę, ty z gotowym biczem i ostrogą,
gdy zniknę z oczu, patrzaj w owe skał krawędzie:
jeśli tam pióro błyśnie, to mój kołpak będzie;
jeżeli nie, już ludziom nie jechać tą drogą.
Opis miejsca
Opis miejsca to tak naprawdę połączenie elementów różnych opisów: opisu przedmiotu, a niekiedy opisu krajobrazu. Opis miejsca to na przykład opis okolicy, w której mieszkasz, szkoły. Opis miejsca powinien być bardziej konkretny niż opis krajobrazu i bardziej szczegółowy niż opis przedmiotu.Opis postaci
Opis postaci to wstęp do charakterystyki. Wybierzcie jakąś osobę, która was intryguje (przyjaciel, przyjaciółka, mama, tata, brat, siostra) i opiszcie ją. Opiszcie wygląd tej osoby: sylwetkę, kolor włosów i oczu, coś charakterystycznego w wyglądzie twarzy, sposób, w jaki się porusza. Zwróćcie uwagę na sposób mówienia, gestykulację i ubiór.Przy opisie postaci zwracamy uwagę na: głowę - twarz, oczy, oprawa oczu, włosy, uczesanie, nos, usta, czoło; sylwetka, budowa ciała; sposób poruszania się, np.: chodzić szybko, powoli, lekko, z gracją, jakby płynęła, z wdziękiem, na palcach, jak baletnica, sztywno, kołysze się, stąpa jak słoń, jakby kij połknął itp.; sposób ubierania się, np.: modnie, z gustem, szykownie, z szykiem, elegancko, skromnie, gustownie, starannie, z dbałością, wygodnie, bez wdzięku, krzykliwie itp.
Ważna jest u człowieka wymowa wyrazów, np.: cedzi słowa, połyka końcówki wyrazów, jąka się, sepleni; mówi jasno, wyraźnie, płynnie, monotonnie, rozwlekle, zacinając się, półgłosem itp.
A jeśli na końcu napiszemy, jak się osoba zachowuje w jakiejś charakterystycznej sytuacji, to czytelnik ma wyobrażenie o człowieku przedstawionym. Przykład - fragment opisu Don Kichota: "wysokiej postawy, suchy na twarzy, członki ma długie, żylaste, cerę żółtą, nos orli nieco zakrzywiony, długie wąsy, czarne i obwisłe".
Opis sytuacji
Opis sytuacji to inaczej relacja z tego, co się wydarzyło, co zobaczyliście w szkole, na podwórku, na ulicy. Najlepiej wyobrazić sobie sytuację, kiedy jesteście świadkami jakiegoś wydarzenia, obserwatorami tego, co się stało w danym miejscu, a później tylko sporządźcie tę relację w formie opisu. Z pewnością obserwowaliście jakieś wydarzenie z boku nie biorąc w nim udziału.Opis sytuacji to forma wypowiedzi łącząca sprawozdanie z opowiadaniem.
Opis obrazu, zdjęcia
Opis obrazu łączy w sobie zarówno opis przedmiotu, jak i opis sytuacji. Obraz, zdjęcie to przecież przedmioty, ale ważniejsze od opisania ich wielkości czy wyglądu ramy jest to, co one przedstawiają.Zastanówcie się nad tym, co zwróciło od razu waszą uwagę, jaki nastrój wywołuje obraz, jakie dominują kolory, czy dany obraz oddziałuje na waszą wyobraźnię.
Opis przeżyć wewnętrznych
Opis przeżyć wewnętrznych to po prostu opis uczuć, doznań, emocji. Uczucia towarzyszą nam przez całe życie, niemal w każdej chwili, nie są stałe, są zmienne, często doznajemy mieszanych uczuć albo nawet sprzecznych. Kiedy odnosimy sukces, czujemy radość i satysfakcję, kiedy dotknie nas porażka, odczuwamy niezadowolenie, rozczarowanie.Opisać przeżycia jest dosyć trudno, ale ta umiejętność nieraz jest bardzo potrzebna. Szczególnie wtedy, gdy chcemy zrozumieć i pomóc osobie bliskiej, przeżywającej coś głęboko, ale skrycie. Obserwujemy jej zachowanie, sposób mówienia, mimikę i często udaje się odgadnąć, opisać jej stan i ... pomóc. Pomagając posługujemy się słowem, zwrotem, który trafnie wyraża to, co czuje człowiek.
Podajemy przykłady nazw uczuć i ich określeń: nadzieja - słaba, niepłonna, zwodnicza, ułudna, wielka; beztroska, pogoda ducha; szczęście - niezmącone, niebiańskie, wielkie, nadzwyczajne; ból - przejmujący, nieznośny, ostry, głuchy; depresja, chandra, rozpacz; smutek - nieznośny, cichy; niechęć, antypatia , wrogość, odraza, litość, współczucie; tęsknota - bezdenna, bolesna, najskrytsza, nieokiełznana, nieukojona, straszliwa; nostalgia; rozczarowanie - bolesne, gorzkie, straszne; rozgoryczenie, apatia - beznadziejna, głęboka, zupełna; zobojętnienie, otępienie, bierność; strach - paniczny, blady, nieopisany, obezwładniający, potworny; lęk, przerażenie, niepokój, pesymizm; wstyd, zażenowanie; sympatia - jawna, niekłamana, nieukrywana, nieprzeparta; złość - mściwa, tajona, zapiekła, bezsilna, histeryczna; irytacja, wzburzenie, pasja, agresja, gniew, podziw, niechęć, duma, ulga, pogarda; miłość - dozgonna, niewysłowiona, gorąca, głęboka itp.
Przeżycia:
osłupieć ze zdziwienia, włos jeży się na głowie, oblewa zimny pot, mieć duszę na ramieniu, czuć pustkę w głowie, zaniemówić z wrażenia, serce łopotało jak ptak, serce chciało rozsadzić piersi, serce chciało wyskoczyć, poczuć ukłucie w sercu, kamień spadł z serca, serce się kraje, z piersi wyrywa się szloch, ręce zwilgotniały z przejęcia, wokół zawirowało, mieć sucho gardle, zabrakło słów, język stanął kołkiem, zaniemówić z wrażenia, obleciał blady strach, zwilgotniały oczy, ogarnęła czarna rozpacz, usychać z żalu, z tęsknoty, nogi jak z waty, świat zawirował itp.