Rodzaje literackie
Rodzaj literacki to zbiór zasad, według których zostało zbudowane dzieło literackie. Zasady te są wspólne dla utworów różnych epok.
Są trzy najważniejsze elementy, dzięki których rozpoznaje się do jakiego rodzaju literackiego należy utwór:
- podmiot literacki - osoba "mówiąca" w utworze, (narrator, podmiot liryczny);
- budowa świata przedstawionego (kompozycja, układ i powiązanie wszystkich elementów utworu);
- styl utworu (językowy kształt wypowiedzi zależny od jej celu).
Wyróżniamy trzy rodzaje literackie: lirykę, epikę i dramat.
| LIRYKA | EPIKA | DRAMAT |
| Świat przedstawiony wyłania się z monologu lirycznego, jest to świat wewnętrznych przeżyć, uczuć i refleksji. | Świat przedstawiony epiki zawiera wszystkie zdarzenia i elementy rzeczywistości odnoszące się do bohaterów utworów. | Świat przedstawiony tworzą bohaterowie swoimi wypowiedziami i działaniami, głównym składnikiem tego świata jest akcja. |
| Monolog liryczny to samodzielna wypowiedź podmiotu lirycznego. | Narracja to wypowiedź narratora, może być w 3 osobie(narrator poza światem przedstawionym) lub w 1 osobie (narrator jest częścią świata przedstawionego, jest bohaterem). | Dialog jest obok monologu podstawową formą wypowiedzi w utworze dramatycznym, monolog jest dłuższą wypowiedzią jednej postaci. |
| Podmiot liryczny to osoba fikcyjna mówiąca o swoich przeżyciach i doznaniach. | O świecie przedstawionym w utworze opowiada narrator, czyli fikcyjna osoba. | Ograniczona rola podmiotu literackiego, bohaterowie wypowiadają się w sposób bezpośredni, brak pośrednika między autorem a odbiorcą. |
| utwory wierszowane (oda, tren, hymn, elegia, fraszka) | utwory pisane prozą (powieść, opowiadanie, baśń) | utwory z podziałem na akty, rozdziały, sceny (tragedia, komedia, dramat właściwy) |